Buitenland Verenigd Koninkrijk
AFP or licensors
Amper 45 dagen was Liz Truss (47) premier van het Verenigd Koninkrijk en leider van de Conservatieve Partij. Truss moest vanaf 6 september Boris Johnson doen vergeten, dieontslag nam na het Partygate-schandaal. Maar dat liep al snel compleet verkeerd. Hoe kwam Truss in die situatie terecht? En wat staat er nog zoal op haar politieke conto?Een portret.
Liz Truss, voluit Mary Elizabeth Truss, werd op 26 juli 1975 geboren in Oxford. Haar moeder was verpleegkundige en leerkracht, haar vader was professor wiskunde aan de universiteit van Leeds. Beide ouders waren aanhangers van Labour, de centrumlinkse partij in het Verenigd Koninkrijk.
In haar jonge jaren was Liz Truss lid van de Liberale Democraten, maar toen ze zich later parlementair verkiesbaar stelde voor de centrumrechtse Conservatieve Partij, wilde enkel haar moeder campagne voor haar voeren. Ze studeerde filosofie, politiek en economie aan de universiteit van Oxford, dezelfde opleiding als haar rivaal Rishi Sunak.
Bekijk het moment waarop de nieuwe partijleider van de Conservatieven - en dus nieuwe premier - werd bekendgemaakt:
Videospeler inladen...
Hobbelige start van een politieke carrière
Na haar studies werkte Truss enkele jaren in de privésector. Van 1996 tot 2000 werkte ze voor Shell als accountant. Daarna was ze tot 2005 aan de slag als economisch directeur bij Cable & Wireless, een Brits telecommunicatiebedrijf. In oktober 2009 werd ze onder de Conservatieve premier David Cameron geselecteerd voor de parlementszetel van South West Norfolk. Ze wist in de eerste ronde maar liefst 50 procent van de stemmen voor zich te winnen. In 2010 kwam ze in het Britse Lagerhuis terecht.
Toch verliep haar politieke doorbraak ook deels in mineur. Kort na haar selectie spraken sommige politici zich uit tegen de selectie van Truss. Die tegenkanting kwam er nadat Truss een affaire met de getrouwde Conservatieve minister Mark Field niet gemeld had. Een motie werd ingediend om haar kandidatuur te beëindigen, maar die werd later weggestemd. Het huwelijk van Truss overleefde de storm, het huwelijk van Field niet.
Liz Truss enkele jaren geleden als minister van Omgeving, Voeding en Landbouw
Van parlementslid tot minister
Als parlementslid zette Liz Truss vooral in op onderwijs. Vooral de rol van wiskunde en wetenschap binnen het onderwijs was voor haar erg belangrijk. Op 4 september 2012 werd ze aangeduid als staatssecretaris voor Onderwijs. Daardoor kon ze haar ideeën over onderwijs nu daadwerkelijk omzetten in beleid.
In 2014 werd Liz Truss benoemd tot minister van Omgeving, Voeding en Landbouw. Ook toen verliep haar tijd als minister niet altijd even vlot. Zo gaf ze in 2014 volgens velen een bedenkelijke speech over de import van kaas tijdens een conferentie van de Conservatieve Partij.
BEKIJK - Het parcours van Liz Truss tot aan de top van de Britse politiek:
Videospeler inladen...
Ondanks de omstreden toespraak legde haar periode als minister van Voeding, Omgeving en Landbouw haar geen windeieren. In 2016 schopte ze het onder Theresa May tot minister van Justitie en Lord Chancellor. Die laatste functie is de hoogste functie binnen het Verenigd Koninkrijk. Volgens de wet is de Lord Chancellor verantwoordelijk voor de daadkracht en de onafhankelijkheid van de rechtbanken in het land. Truss was de eerste vrouw die beide posities mocht bekleden.
Van 2017 tot 2019 was Liz Truss onderminister van Financiën. Volgens sommigen was die positie een knieval voor de voormalige Lord Chancellor, omdat ze niet langer een volwaardig lid van het kabinet was. Maar daarop klom ze opnieuw een paar treden hoger op de politieke ladder. Van 2019 tot 2021 was ze minister voor Internationale Handel en minister voor Vrouwen en Gelijkheid. In 2021 werd ze minister van Buitenlandse Zaken.
Hoe Liz Truss premier en partijleider kon worden
Liz Truss is niet aan de macht gekomen na parlementsverkiezingen. Ze werd wel verkozen tot nieuwe leider van de Conservatieve Partij, als opvolger van Boris Johnson. Omdat de Conservatieven met hun absolute meerderheid momenteel alleen aan de macht zijn, wordt de nieuwe partijleider automatisch ook de nieuwe premier.
Johnson kondigde in juli zijn ontslag aanals partijleider en premier, nadat tientallen ministers ontslag hadden genomen uit zijn regering uit protest tegen zijnbeleid. Johnson lag de voorbije jaren geregeld onder vuur wegens verboden coronafeestjes in zijn ambtswoning. Maar de dubieuze aanstelling van een man die enkele jaren geleden wegens seksueel wangedrag al eens ontslagen was geweest en Johnsons communicatie daarover, bleken de druppel te zijn.
Bij de interne verkiezingen voor een nieuwe partijleider haalde Liz Truss het uiteindelijk van 9 andere kandidaten - en in de laatste ronde van ex-minister van Financiën Rishi Sunak. Haar aanstelling tot premier was de laatste publieke daad van koningin Elizabeth. Amper drie dagen later zou de koningin overlijden.
Ook tijdens haar campagne voor de leiderschapsverkiezingen van de Conservatieve Partij deed Liz Truss enkele boude uitspraken waarvoor ze felle kritiek kreeg. Enkele weken geleden gaf ze een opmerkelijk antwoord op de vraag van een interviewster of ze de Franse president Macron als een vriend of een vijand zag. Ze antwoordde afwijkend "the jury is out", wat men kan vertalen als "dat is onbeslist". Wat later zei ze dat ze Macron zal beoordelen op zijn daden, niet op zijn woorden. Een uitspraak die ook president Macron de wenkbrauwen deed fronsen.
Liz Truss deed een opvallende uitspraak over de Franse president Emmanuel Macron:
Videospeler inladen...
Thatcherfan en "Brexit flipflop"
Dat Margaret Thatcher als eerste vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk een grote inspiratiebron is voor Truss, is geen geheim. Tijdens een debat droeg ze identiek hetzelfde mantelpak als dat van Thatcher tijdens haar overwinningsspeech in 1979. Zelfs in haar manier van spreken lijken ze op elkaar, zeggen taalexperts.
Ik vind de vergelijking met Thatcher frustrerend. Ik ben gewoon mezelf.
Liz Truss zelf ontkent de vergelijking ten stelligste. "Ik vind het frustrerend dat vrouwen in de politiek altijd met Margaret Thatcher vergeleken worden", zei ze in een interview met GB News.
Truss staat ook bekend om haar politieke bochtenwerk. Zo was ze over de Brexit aanvankelijk een enorme voorvechter om het Verenigd Koninkrijk bij de Europese Unie te houden. "Ik wil niet dat mijn dochters opgroeien in een wereld waarbij ze een visum of een toelating nodig hebben om in Europa te werken", zei ze bijvoorbeeld.
BEKIJK - Liz Truss vs. Margaret Thatcher:
Videospeler inladen...
In 2017 maakte ze plots een bocht en ging ze de Brexit steunen. "Ik was verkeerd", verklaarde ze. Die plotse ommekeer werd vaak aangehaald door haar opponent Rishi Sunak, die de Leave-campagne aanhing. Sommigen noemen Truss daarom de "flipflop van de Brexit".
Hoewel Truss in de laatste verkiezingsrondes opvallend minder stemmen haalde dan haar opponent Sunak, kon ze Sunak in de allerlaatste ronde toch verslaan. In de eerste rondes konden enkel de parlementsleden van de Conservatieve Partij stemmen. In de laatste ronde was het woord aan alle leden van de partij.
Truss gebruikte haar "bescheiden" afkomst als een troef en positioneerde zich ook als een kandidaat die de "traditionele waarden" van de Conservatieve Partij verdedigt. Ook de blijvende populariteit van Johnson bij veel partijleden heeft in haar voordeel gespeeld. Truss bleef tot op het einde Johnson steunen, terwijl Sunak ontslag nam als minister.
"Als ik win, zal ik de partij verenigen en het volledige potentieel van ons fantastische land realiseren", beloofde ze nog voor de uitslag bekendgemaakt werd. De dag na haar aanstelling, - na haar bezoek aan de koningin in Schotland - kon ze er echt aan beginnen.
BEKIJK - "Er staat Liz Truss heel wat te wachten. Je zou je kunnen afvragen waarom iemand deze baan zou willen doen", legt Ivan Ollevier uit in "Het journaal":
Videospeler inladen...
Veel beloftes voor een strenger beleid
Het nieuwe kabinet van premier Truss oogde rechts en neoliberaal. Ze nam enkele uitdagers van haar leidersverkiezing mee in het politieke bad, zoals Suella Braverman op Binnenlandse Zaken en Kemi Badenoch op buitenlandse Handel. Dicht aan haar zijde stonden ook Jacob Rees-Mogg, James Cleverly en Kwasi Kwarteng.
Truss voorspelde dat haar beleid zou zijn ingebed in de vrije markt, ze beloofde de harde aanpak van migranten - onder meer de transfer naar Rwanda - door te zetten en wierp zich op als een fervente tegenstander van de Russische president Poetin. Door de schijnwerpers op Oekraïne te zetten, leidde ze de aandacht af van de zich opstapelende binnenlandse problemen: de inflatie, de energiecrisis, de stijgende armoede, de malaise bij de gezondheidsdienst NHS en andere publieke instellingen.
De fiscale bom van Kwarteng
Op 23 september liet minister van Financiën Kwasi Kwarteng een bom vallen die niet alleen zijn eigen premier en regering in de problemen bracht, maar ook de hele Britse samenleving op zijn grondvesten zou doen daveren. Kwarteng kondigde zijn "minibegroting" aan, een fiscaal plan waarin hij enorme belastingverlagingen beloofde en energiesubsidies, maar zonder uitleg te geven over waar al die te lenen miljarden vandaan moesten komen.
De schade was enorm. De banken, beleggers, economen, iedereen schrok zich een hoedje. De week die volgde verzeilden de markten in de chaos, de nationale munt, het Britse pond, zakte, en ook de pensioenfondsen en hypotheekverstrekkers beleefden bange uren. De centrale bank, de Bank of England, moest tussenbeide komen om erger te voorkomen. Aanvankelijk bleef Liz Truss alle kritiek negeren en bleef ze achter haar trouwe medewerker staan. Die voerde ook maar het beleid uit dat ze samen hadden uitgestippeld.
Het eindspel
Maar op vrijdag 14 oktober kwam alles in een stroomversnelling terecht en volgde in een tijdsspanne van 3 dagen misschien wel de grootste bocht die Liz Truss ooit had gemaakt of moeten maken. Minister van Financiën Kwasi Kwarteng kondigde zijn ontslag aan, nadat hij de omstreden afschaffing van de rijkentax had teruggeschroefd. Premier Truss zei dat de vennootschapsbelasting toch zou worden verhoogd.
En dan kwam Jeremy Hunt opnieuw op de proppen, nu als opvolger van Kwarteng. De nieuwe minister van Financiën schrapte op 17 oktober maar liefst alle elementen van het fiscale plan. Tot opluchting van de banken en beleggers. Maar de schade was aangericht. De oppositie én heel wat Conservatieve parlementsleden hekelden het gezichtsverlies dat premier Truss had geleden. Steeds meer stemmen gingen op om haar te vervangen en de parlementszittingen, waar ze zich vaak liet vervangen, verliepen steeds tumultueuzer.
Tot Truss uiteindelijk geen kant meer uit kon. "The lady who is not turning" is al na minder dan twee maanden weer weg uit Downing Street 10.
